2. Nếu Địa danh học là bước khởi đầu cho s�?nghiệp nghiên cứu ngôn ng�?học thì Phương ng�?học lại là hướng nghiên cứu khiến nhiều người biết tới Hoàng Th�?Châu như là chuyên gia đầu ngành �?nước ta trong suốt nhiều năm qua. Nghiên cứu v�?tiếng nói �?các vùng miền trên dải đất bé nh�?này trước Bà đã có L. Cardière, H. Maspéro, M.V. Gordina và L.S. Bystrov, đã có Phan K�?Bính, Nguyễn Bạt Tụy và tiếp đó đã có Hoàng Phê. Nhưng phải tới năm 1989, khi Tiếng Việt trên các miền đất nước (Nxb Khoa học xã hội 1989, 284 tr.) của Hoàng Th�?Châu ra đời, phân ngành Phương ng�?học mới chính thức được biết tới sâu rộng trong Việt ng�?học. Cuốn sách đã vượt qua giới hạn của một giáo trình dẫn nhập giới thiệu v�?một phân môn của Ngôn ng�?học hiện đại chuyên nghiên cứu v�?tiếng địa phương của các ngôn ng�?với việc xác định đối tượng nghiên cứu, khái quát bản chất, giới thiệu các phương pháp, th�?pháp và cung cấp những khái niệm cơ bản của phân ngành, v.v. đ�?tr�?thành một chuyên khảo nghiên cứu v�?các phương ng�?của tiếng Việt. Có th�?không khó khăn, khi nhận ra rằng cuốn sách là kết tinh của những trăn tr�?suy tư trong hơn 30 năm quan tâm tới địa hạt nghiên cứu này t�?những bài viết giới thiệu v�?phương ng�?thông qua một bình diện d�?nhận thấy nhất là t�?địa phương Vài nhận xét v�?quá trình tiêu chuẩn hóa tiếng Việt th�?hiện qua cách dùng t�?địa phương trong sách v�? báo chí trước và sau Cách mạng tháng Tám (1970), đến những bài viết mang tính chuyên môn hơn nhằm giới thiệu khái niệm như Th�?ng�?và làng xã Việt Nam (1978) hay định hình, phân biệt khái niệm như Soát lại cách nhận thức một s�?khái niệm ngôn ng�?học (1979), cho tới những bài viết nghiên cứu đặc điểm của một s�?phương ng�?như Vài nét v�?s�?thay đổi ng�?âm tiếng Việt trong nông thôn hiện nay (qua kết qu�?điều tra th�?ng�?�?Vĩnh Linh và Thái Bình) (1972), V�?bốn ph�?âm ngạc hóa còn lại trong tiếng Việt vùng bắc Bình Tr�?Thiên(1988).  Thực như tên cuốn sách trong lần xuất bản đầu tiên ấy, tiếng Việt trên mọi miền của T�?Quốc được mô t�?một cách h�?thống và chuẩn xác. Nhưng Hoàng Th�?Châu không mô t�?ch�?vì đ�?mô t�? Bà đã rất khoa học khi phân vùng ba phương ng�?Bắc �?Trung �?Nam với hai vùng đệm chuyển tiếp là Thanh Hóa và Thừa Thiên - Hu�?đ�?rồi đi tới kết luận phương ng�?Trung là c�?hơn c�? phương ng�?Bắc là một bước hiện đại hóa của phương ng�?Trung  và sau cùng phương ng�?Nam được xây dựng trên nền phương ng�?Bắc có hỗn dung với tiếng Hán, tiếng Khmer và tiếng Chăm. Bà đã thật tinh t�?khi nhìn s�?khác nhau của tiếng Việt trên các vùng miền không gian địa lý đ�?thấy s�?biến đổi của tiếng Việt trong thời gian lịch s�? Với tầm nhìn rộng và sâu này, Bà đã góp cho Việt ng�?học một hướng đi mới mà trước Bà chưa có định hình và có l�?sau Bà liệu chắc có ai? Tưởng chừng sau mấy chục năm bền b�?mà đắm say đ�?tới ngày những nền móng đầu tiên của một phân ngành mới được xây dựng đã là lúc Bà có th�?ngh�?ngơi nhưng dường như trái tim yêu tiếng Việt ấy thôi thúc đ�?khối óc mẫn tiệp kia không ngơi ngh�? Sau s�?“khai sinh�?của ngành phương ng�?học, Bà tiếp tục công việc cung cấp tri thức khái quát v�?phân ngành này bằng những bài viết mang tính chất tổng lược. Bà trình bày Ngành Phương ng�?học Việt Nam hôm qua và hôm nay (1991) đ�?tổng kết hội ngh�?Phương ng�?tiếng Việt t�?chức vào tháng 6/1989 tại khoa Ng�?văn �?Đại học Tổng hợp Hà Nội và giới thiệu công trình Tiếng Việt trên các miền đất nước bấy gi�?vừa được xuất bản �?hai s�?kiện có v�?trí đặc biệt trên tiến trình phát triển ngành phương ng�?học nước ta. Bà viết 50 năm hòa nhập phương ng�? th�?ng�?vào ngôn ng�?toàn dân (1995) đ�?góp một tiếng nói chuyên môn vào công cuộc chuẩn hóa tiếng Việt. Và �?đâu đó, những bài viết v�?những đặc trưng trong tiếng nói của một địa phương nào đó lại được Bà nghiên cứu và công b�? V�?một ngôn ng�?lai (lingua-franca) �?Hội An �?Đà Nẵng vào th�?k�?XVIII (1991) đã giúp chúng ta hiểu hơn v�?một đặc trưng ngôn ng�?của vùng đất thương cảng, vốn là nơi giao lưu của tiếng Việt và nhiều ngoại ng�?trong quá kh�? S�?hình thành một phương ng�?ngoài lãnh th�?quốc gia (2000) lại giới thiệu v�?một hiện tượng rất đặc biệt của những người dân Kinh tộc tại Đông Hưng (Quảng Tây, Trung Quốc) đã gi�?gìn và phát triển tiếng nói của t�?tiên Việt sau gần năm th�?k�?tha hương. Đặc biệt, với x�?Hu�?quê hương, Bà đã dành nhiều tâm huyết với bản báo cáo Tiếng Hu�?thuộc vùng phương ng�?nào? trong Hội thảo khoa học Tiếng Hu�?- Người Hu�?- Văn hóa Hu�?(t�?chức vào dịp Festival Hu�?2004). Ch�?với khoảng 6 trang giấy, bài viết đã c�?gắng thông qua những phác họa diễn trình lịch s�?phát triển của tiếng Hu�?mà xác định được những đặc điểm cơ bản,  đ�?minh chứng cho kết luận v�?v�?trí bước đệm, vùng chuyển tiếp giữa phương ng�?Trung và phương ng�?Nam đã được đ�?cập tới trước đó 15 năm trong Tiếng Việt trên các miền đất nước. Cuốn sách, không đơn thuần ch�?là một công trình tổng kết những nghiên cứu đã được đào sâu trong hơn 30 năm của tác gi�? Vẫn còn rất nhiều miền đất nước gi�?gìn những đặc trưng riêng có trong tiếng nói, �?đâu đó bên dưới những trang giấy trắng tinh của những lần tái bản còn là những gợi m�?và c�?những hi vọng ch�?mong dành cho những người đi sau.

3. Khi nhìn vào thời điểm công b�?của danh mục công trình khoa học, rất có th�?s�?có suy nghĩ cho rằng việc nghiên cứu Ngôn ng�?các dân tộc thiểu s�?của Gs Hoàng Th�?Châu là một hướng đi ph�? chợt đến trong quá trình nghiên cứu v�?địa danh cũng như trên những chặng đường điền dã tìm hiểu phương ng�? Thực t�?đôi khi lại không như những gì chúng ta vốn thấy và có th�?suy luận theo lối thông thường. Có ai ng�?rằng một cô n�?sinh Đồng Khánh lại là một chiến sĩ cách mạng kiên trung đ�?đến nỗi trước lần b�?bắt th�?ba đã được T�?chức gấp rút chuyển ra Bắc rồi c�?đi học �?Liên Xô. Những tháng ngày học tập �?Đại học Lomonosov danh tiếng là những ngày tháng Bà mang nhiều suy nghĩ. Những người bạn Nga, rồi đây s�?tr�?thành những cô giáo dạy ngôn ng�?và văn học Nga tại các trường ph�?thông. Còn Bà, Bà s�?làm gì? Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc và còn biết bao nhiêu dân tộc thiểu s�?chưa được biết tới. Bà hiểu trách nhiệm của mình là tìm hiểu ngôn ng�?của các dân tộc thiểu s�?�?Việt Nam đ�?giúp h�?bảo tồn văn hóa của chính h�? Phải chăng, vì mục tiêu ban đầu ấy mà sau này Bà dần c�?th�?hóa từng bước đ�?cuối cùng hướng tới việc xây dựng b�?ch�?viết hữu dụng cho các dân tộc thiểu s�?�?nước ta. Xác định cho mình được định hướng nghiên cứu, Bà đắm mình trong môi trường học tập hàn lâm mà sôi nổi, trong không khí nghiên cứu cơ bản mà chuyên sâu của một trong những cơ s�?khoa học hàng đầu th�?giới thời bấy gi�? Bà nghiêm túc lắng nghe những bài giảng v�?tiếng Hy Lạp c�? tiếng La tinh c�? tiếng Slav c�?và mối quan h�?h�?hàng “chằng chịt�?của chúng, rồi miệt mài ký âm những ngôn ng�?xa l�?thuộc c�?ba nhánh Đông, Tây và Nam của tiếng Slav. Đều đều hàng tuần lại thấy bóng dáng của một n�?sinh viên gốc Á sải bước qua sân rộng đ�?sang Viện Phương Đông tham gia những buổi học v�?tiếng Thái, tiếng Miến. Thậm chí, không đ�?thời gian lên lớp, Bà còn được một người bạn Nga, mà sau này cũng tr�?thành một nhà Việt ng�?học kh�?kính �?Gs Lekomtsev, đi học h�?rồi giảng lại từng bài v�?tiếng Indonesia. Các bài giảng v�?các ngôn ng�?t�?đông sang tây ấy đã chuẩn b�?cho Bà những hành trang c�?v�?lý luận lẫn phương pháp đ�?đi vào nghiên cứu ngôn ng�?các dân tộc thiểu s�?Việt Nam sau này. Khác với những đồng nghiệp của mình, ch�?chú tâm đi điền dã đ�?có những kết qu�?mô t�?từng ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?một, Hoàng Th�?Châu có một cái nhìn khái quát hơn. Xuất phát việc phân tích khoảng 40 h�?thống ng�?âm của các ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?đã được khảo sát và miêu t�?(bởi các nhà ngôn ng�?học trong và ngoài nước), Hoàng Th�?Châu đã so sánh đ�?phân loại Các loại hình ng�?âm của các ngôn ng�?�?Việt Nam (1997). Căn c�?vào h�?thống ng�?âm với những đơn v�?siêu đoạn tính (thanh điệu), đoạn tính (nguyên âm, bán nguyên âm, ph�?âm đầu, ph�?âm cuối), Bà đã phân chia loại hình các ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?vào những h�?thống khu biệt nhau: thanh điệu/ phát sinh thanh điệu, nguyên âm cơ bản/ nguyên âm “lưỡng phân�?(tác gi�?dùng là “lưỡng phân�?song tôi nghĩ nên dùng là “phân chia�?, ph�?âm đầu cơ bản/ ph�?âm đầu phức hợp, ph�?âm cuối gồm hai dãy/ ph�?âm cuối gồm một h�?thống/ ph�?âm cuối ch�?có một, hai đơn v�? Có th�?nói rằng, việc xác định loại hình các ngôn ng�?dựa vào ng�?âm đã cung cấp cho chúng ta một cẩm nang tóm tắt v�?các ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?�?Việt Nam. Bởi suy cho cùng, nghiên cứu ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?điều quan yếu nhất là miêu t�?nhưng phải là miêu t�?trong mối tương liên giữa các ngôn ng�?đ�?thấy s�?khu biệt mà s�?dụng. S�?khu biệt trong mối tương liên được th�?hiện trong cách phân loại của GS. Hoàng Th�?Châu là hoàn toàn tiết kiệm. Bà đã nối kết tất c�?các ngôn ng�?của Việt Nam lại trong cái khung lớn với những v�?trí c�?định cho từng ngôn ng�? Nếu loại hình học ngôn ng�?xác định nhiệm v�?là phân loại các ngôn ng�?khác nhau theo bản chất của từng ngôn ng�?thì bài viết này đã hoàn thành xuất sắc nhiệm v�?bậc nhất của phân ngành này. Song Hoàng Th�?Châu là con người luôn muốn xóa nhòa đi khái niệm màu xám đ�?lý thuyết cũng mãi mãi xanh tươi. Bà phân loại loại hình các ngôn ng�?�?Việt Nam đ�?hướng tới việc xây dựng b�?ch�?cho các ngôn ng�?dân tộc thiểu s�? T�?khoảng cuối những năm 80, Bà suy nghĩ nhiều tới chính sách ngôn ng�?�?Việt Nam bấy gi�?và phân tích việc thực hiện đã hiệu qu�?và cần b�?khuyết những gì t�?hướng tiếp cận của một người nghiên cứu ngôn ng�?học Vài suy nghĩ v�?chính sách ngôn ng�?�?Việt Nam và việc thực hiện chính sách đó (1988). Bà trăn tr�? Tại sao đến nay còn nhiều dân tộc chưa có ch�?(1992), đ�?t�?đó phân tích vai trò của ch�?viết đối với đời sống xã hội của cư dân V�?việc đặt và đưa ch�?viết các dân tộc thiểu s�?vào đời sống các cư dân miền núi nước ta (1993). Và Bà đã bắt tay vào nghiên cứu đ�?xây dựng b�?ch�?cho các dân tộc thiểu s�?Việt Nam bằng một lời khẳng định v�?đường hướng tiếp cận và giải quyết nan đ�?này Có th�?xây dựng một b�?ch�?viết chung cho nhiều dân tộc (1993). Cõ l�?đồng quan điểm với một v�?triết gia Tây phương hiện đại ch�?trương “Nh�?là đẹp�? Hoàng Th�?Châu cũng hướng v�?những điều giản d�?nhất có th�?- một b�?ch�?chung đơn giản, tiết kiệm có l�?lại đi liền với khoa học. Trên cơ s�?những nghiên cứu đ�?phân chia loại hình các ngôn ng�?�?Việt Nam, Bà xuất bản một công trình dày dặn với tựa đ�?Xây dựng b�?ch�?phiên âm cho các dân tộc thiểu s�?�?Việt Nam (Nxb Văn hóa dân tộc 2001, 233tr.). Chuyên khảo này có th�?được hình dung như những tổng kết quan trọng của tác gi�?v�?đặc điểm ng�?âm nhằm hướng tới ph�?biến b�?ch�?phiên âm cho các dân tộc thiểu s�?nước ta. Bà ch�?trương xác định một h�?thống ký hiệu ph�?b�?sung vào những ch�?cái cơ bản đ�?có một h�?thống ch�?viết phong phú, có th�?đáp ứng nhu cầu ghi âm của nhiều ngôn ng�?khác nhau. Tầm quan trọng của b�?ch�?này đối với công cuộc bảo tồn và phát huy giá tr�?văn hóa của các dân tộc là điều không còn phải bàn cãi song việc đem chúng vào cuộc sống lại là một câu chuyện dài khiến một người nặng lòng như Bà năm 2004 lại có một tham luận gửi Hội ngh�?Ngôn ng�?học liên Á lần VI với nhan đ�?Tình hình và chính sách xây dựng và ph�?cập ch�?viết các dân tộc thiếu s�?hiện nay (2005). Bài viết này cung cấp những tổng kết mang tầm khái quát hóa v�?tình hình ch�?viết cho các dân tộc thiểu s�?cũng như những kiến ngh�?giải pháp mang tầm vĩ mô của chính sách ngôn ng�? Dường như �?người ph�?n�?ấy luôn có một cái nhìn thoát khỏi những chật chội của lối tư duy “ch�?s�?tóc làm tư, làm tám�?mà rộng lớn, khoáng đạt trong mọi vấn đ�? mọi lĩnh vực. Tuy nhiên không phải vì vậy mà GS. Hoàng Th�?Châu chối b�?việc nghiên cứu những đặc trưng của ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?c�?th�? Ví d�?như tiếng Chăm/Chàm, Bà đã dành rất nhiều công sức đ�?tìm hiểu s�?hình thành h�?thống thanh điệu của tiếng Chăm. Kết qu�?là báo cáo Quá trình đơn tiết hóa và hình thành thanh điệu trong tiếng Chăm (1976, tiếng Nga) mà Bà trình bày tại hội thảo khoa học quốc t�?v�?các ngôn ng�?có thanh điệu �?Leipzig và hơn 10 năm sau Vietnamese Studies đã dịch và in lại (1989). Bà quan sát và phân tích tiếng Chăm trong s�?liên tưởng với tiếng Việt. Quá trình hình thành thanh điệu tiếng Việt đã được A.G. Haudricourt chứng minh t�?năm 1954, nhưng s�?chứng minh đó hoàn toàn trên phương diện lý thuyết bởi thực t�?s�?phát triển thanh điệu của tiếng Việt là câu chuyện của quá kh�? Còn thanh điệu tiếng Chăm lại đang hình thành trước mắt ta. Trong th�?k�?XX, tiếng Chăm đã chuyển t�?một ngôn ng�?đa tiết không thanh điệu tr�?thành một ngôn ng�?đơn tiết có thanh điệu. Sau nhiều năm suy tư và thu thập thêm ng�?liệu, Bà viết H�?thống thanh điệu tiếng Chàm và cách ký hiệu (1986) không ch�?đ�?khẳng định v�?s�?tồn tại h�?thống thanh điệu, mà còn đ�?xuất cách ký hiệu những thanh điệu ấy trong văn bản. Và gần đây, khi thập k�?th�?nhất của th�?k�?XXI đã qua, Bà lại hào hứng khi được s�?chia những suy nghĩ của mình với một học trò đang dùng ng�?âm học thực nghiệm đ�?nghiên cứu tiếng Chăm. Dường như, định hướng nghiên cứu ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?của cô sinh viên Đại học Lomonosov năm nào t�?lâu vẫn âm thầm bền b�?nay càng dạt dào hơn với vai trò của một người truyền lửa.

NGND Hoàng Th�?Châu và các đồng nghiệp Trường ĐHKHXH&NV

4. Thực vậy, suốt mấy chục năm liên tục, t�?những bài giảng của GS. Hoàng Th�?Châu mà biết bao sinh viên khoa Ng�?văn �?Đại học Tổng hợp Hà Nội xưa (nay là hai khoa Ngôn ng�?học và Văn học �?Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn) đã trưởng thành, đã lập thân và lập nghiệp. Suốt cuộc đời này, Bà vẫn mãi là cô Châu kính yêu của lớp lớp th�?h�?học trò, thậm chí c�?những học trò không phải người Việt Nam. Mới đây, trong một dịp k�?niệm, GS Shimizu của Đại học Osaka (Nhật Bản) đã có những hoài niệm tuyệt đẹp v�?cô giáo Hoàng Th�?Châu của ông: “…Thực ra lúc đó tôi cảm thấy như mình đang được ẵm trong vòng tay ấm áp của người mẹ…�? T�?những am tường v�?ngôn ng�?học, v�?tiếng Việt mà GS. Hoàng Th�?Châu đã tr�?thành một trong những chuyên gia đầu tiên �?Việt Nam đi dạy tiếng Việt �?nước ngoài. Đó là may mắn hay đó là những n�?lực không mệt mỏi của Bà? Những báo cáo khoa học được công b�?sau những ngày tháng giảng dạy �?nước ngoài có l�?chính là câu tr�?lời đầy đ�?nhất. Những năm tháng làm chuyên gia �?Đức, ngoài việc bảo v�?thành công luận án tiến sĩ tại Đại học Humboldt với đ�?tài H�?thống ng�?âm trong các phương ng�?tiếng Việt, Bà còn viết Giáo trình cơ s�?tiếng Việt bằng tiếng Đức Grundkurs Vietnamesisch (1982, tái bản 1990; 212 tr.). Và còn c�?Ngôn ng�?học �?Cộng hòa dân ch�?Đức (1983) một báo cáo khoa học mang tính tổng quát giới thiệu những thành tựu nghiên cứu v�?ngôn ng�?học �?quốc gia này. Tổng lược là một th�?loại mà yêu cầu tiên quyết phải là thu thập tài liệu và nghiền ngẫm tài liệu. Có l�?Bà đã đọc rất nhiều đ�?rồi với óc thực tiễn trong nghiên cứu khoa học, mà Bà thừa nhận đầy t�?hào học được t�?những người bạn đồng nghiệp Đức, những tri thức v�?lĩnh vực nghiên cứu ngôn ng�?học trên quê hương của K. Marx được trình bày phong phú nhưng rõ ràng tới từng giai đoạn với những xu hướng nghiên cứu cũng như từng địa hạt nghiên cứu c�?th�? Cũng cùng mạch suy nghĩ ấy, sau nửa năm giảng dạy ngôn ng�?và văn học Việt Nam tại Đại học Bắc Kinh, Bà viết Việt Nam học �?Trung Quốc (1998) với mục đích giới thiệu những cơ s�?giảng dạy và nghiên cứu v�?Việt Nam trên khắp đất nước rộng lớn này. Song dường như không ch�?dừng lại �?việc giới thiệu, mặc dù ch�?riêng danh mục những công trình liên quan đến Việt Nam của các nhà Việt Nam học người Trung Quốc �?phần thư mục và chú thích cuối bài đã là một nguồn thông tin phong phú ch�?chưa k�?nội dung chính văn, bài viết còn chia s�?những kinh nghiệm trong việc dạy tiếng Việt cho người Trung Quốc. Đối với việc học tiếng Việt �?Nhật Bản, trước tình hình rất nhiều người Nhật đến Việt Nam đầu tư kinh t�?và giao lưu văn hóa những năm 90, Bà tổng hợp tài liệu đ�?viết Học tiếng Việt đang là thời thượng �?Nhật Bản (1998) như một lời d�?báo cho một trào lưu văn hóa rất đáng được quan tâm và có vai trò thúc đẩy tình hữu ngh�?giữa hai nước. Với đ�?lùi thời gian hơn 15 năm, chúng ta càng hiểu giá tr�?của bài viết ấy. Bên cạnh những bài viết mang tính chất giới thiệu, cung cấp thông tin, Gs Hoàng Th�?Châu dù sao vẫn là một nhà giáo. Bằng những kinh nghiệm trong lĩnh vực Dạy tiếng Việt như một ngoại ng�? Bà đã có những bài nghiên cứu mang tính chất học thuật chuyên sâu tham d�?những hội ngh�?v�?giảng dạy tiếng Việt. Vấn đ�?phát âm chuẩn và phát âm phương ng�?trong việc dạy tiếng Việt cho người nước ngoài (1996) là một báo cáo trình bày khái quát v�?tình hình phát âm tiếng Việt, mà Bà cho rằng tất c�?đều đang dùng phương ng�?nơi mình sinh ra đ�?giao tiếp xã hội, như là một thách thức đối với việc dạy người nước ngoài học tiếng Việt. T�?việc xác định cách phát âm chuẩn bằng tri thức ngôn ng�?học, Bà đã đ�?ra cách khắc phục c�?th�?cho những khó khăn ấy theo hai hướng chuẩn mức đ�?và chuẩn thao tác. Vẫn luôn trăn tr�?với việc dạy phát âm tiếng Việt, sau 15 năm, Bà viết Vận dụng Ng�?âm học đ�?dạy phát âm và chính t�?(cho học sinh và người nước ngoài) (2011). �?bài viết này Bà đã dùng những tri thức ng�?âm học như hình thang nguyên âm với s�?phân biệt v�?3 đ�?nâng hàm và 3 v�?trí của lưỡi đ�?dạy nguyên âm; hay như phân biệt ph�?âm thành những cặp đối lập đ�?việc thực hành ghép vần không gây nhầm lẫn. Đối với việc dạy thanh điệu, Bà cung cấp những “mẹo�?đ�?có th�?giúp tr�?nh�?và người nước ngoài hiểu đúng và dùng đúng 6 thanh của tiếng Việt. Phát âm là một trong những bài học tiên quyết khi muốn học và muốn giỏi bất k�?sinh ng�?nào, ch�?với hai bài viết lấy ng�?âm học làm cơ s�?GS. Hoàng Th�?Châu đã có những đóng góp dù là giản d�?nhưng thật chính xác, t�?m�?và rất hữu dụng v�?phương pháp dạy tiếng Việt.

5. Khoa học xã hội và nhân văn, hơn bất k�?ngành học nào khác yêu cầu s�?uyên bác như một tiền đ�?bắt buộc. Uyên bác là sâu và rộng. Rộng là th�?hiện ph�?tri thức bao trùm nhiều lĩnh vực liên quan còn sâu là đ�?chắc chắn, thấu hiểu đến ngọn nguồn của mọi vấn đ�?được đ�?cập. Trong nền học vấn hiện đại, chúng ta bàn nhiều tới phương pháp tiếp cận liên ngành. Ấy vậy chẳng luận bàn gì v�?phương pháp tiếp cận hàn lâm cao siêu đến khó hiểu, cách đây khoảng gần nửa th�?k�? Hoàng Th�?Châu đã có những bài viết kết nối ngôn ng�?học với s�?học. Trước nhất phải k�?tới một bài viết được đăng trên Tạp chí nghiên cứu lịch s�?với vai trò như một phác thảo v�?một hướng đi gợi m�?nhiều ý kiến đáng chú ý �?V�?việc tìm s�?liệu trong ngôn ng�?dân tộc (1967). Trong kho ng�?liệu tiếng Việt có rất nhiều thành phần bảo lưu những yếu t�?c�?và chính những thành phần này là nguồn s�?liệu vô cùng phong phú. Tuy t�?trước tới bấy gi�?và thậm chí c�?ngày nay nữa, giới s�?học đã quan tâm nhiều và tận dụng tối đa những tài liệu ngôn ng�?khai thác được t�?thư tịch c�?nhưng theo Gs Hoàng Th�?Châu còn có hai nguồn ng�?liệu đặc biệt quan trọng có th�?tr�?thành s�?liệu là tiếng địa phương và địa danh. Sau bài viết mang tính định hướng ấy, Bà tập hợp ng�?liệu ngôn ng�?đ�?viết một chùm những bài liên quan đến thời k�?sơ s�?đ�?góp phần xóa đi lớp bụi huyền thoại v�?nhà nước Văn Lang đầu tiên của lịch s�?dân tộc. GS. s�?học Trần Quốc Vượng đã đồng tình mà trích lại cách lý giải của Bà v�?t�?“ph�?đạo�?a href="//oddbark.com/#_ftn1" name="_ftnref1" title="">[1]. Với những th�?pháp của ngôn ng�?học so sánh và ng�?âm học lịch s�? Gs Hoàng Th�?Châu Tìm hiểu t�?“ph�?đạo�?trong truyền thuyết Hùng Vương (1967) đ�?chứng minh “ph�?đạo�?không phải là một t�?Hán như trước đó vẫn được quan niệm mà là một t�?Việt c�?được phiên âm có mối quan h�?tương ứng với pơ tao, mơ tao, pa tao, bơ tao, pa đao, tạo, đạo của các ngôn ng�?dân tộc thiểu s�?Việt Nam hiện nay v�?mặt ng�?âm và cùng chung một ý nghĩa tù trưởng, th�?lĩnh tối cao. Tiếp theo là những phân tích v�?tộc danh “Lang�? v�?tên xã thôn bắt đầu bằng “K�? Cổ�?đ�?xác định Nước Văn Lang và cương vực của nó qua tài liệu ngôn ng�?học (1968) là bao gồm một phần Lưỡng Quảng và miền Bắc nước ta hiện nay. Còn bài viết cũng tham d�?Hội ngh�?Nghiên cứu thời k�?lịch s�?Hùng Vương năm đó �?Vài nét v�?t�?chức xã hội nước Văn Lang qua tài liệu ngôn ng�?học (1968) lại cung cấp một cái nhìn h�?thống v�?một công xã kiểu châu Á hoàn toàn biệt lập và có phần “manh mún�?giữa các khu vực quần cư tại Bắc b�?Việt Nam do h�?thống tên K�?và mạng lưới th�?ng�?dày đặc cung cấp, cùng với một xã hội phân tầng rõ rệt bởi những t�?xưng hô chức v�?trong truyền thuyết mà đến nay vẫn còn tồn tại �?những dân tộc gần ng�?h�?với tiếng Việt. Sau những suy tư v�?thời đại Hùng Vương như là những thao tác kiểm chứng việc vận dụng ngôn ng�?học lý giải một vấn đ�?lịch s�?c�?th�? Gs Hoàng Th�?Châu đã có những tổng kết khái quát v�?mối quan h�?mật thiết tất yếu giữa Ngôn ng�?học và S�?học (1971).

Nếu lịch s�?cho chúng ta cái nhìn xuyên suốt quá kh�? hiện tại và v�?lai thì không gian địa lý cung cấp một tầm nhìn bao quát, hay nói một cách khác là một phối cảnh rộng lớn trong tương tác giữa các thành t�? Sau những đóng góp v�?tư liệu cho s�?học, GS. Hoàng Th�?Châu tr�?v�?những vấn đ�?của bản thân tiếng Việt trong mối tương liên với ng�?h�?và ng�?vực t�?điểm nhìn của các chiều kích khác nhau �?lịch s�?và địa lý. Vài nét v�?địa lý �?ngôn ng�?học �?Đông Dương (1985) có th�?xem như lời tuyên ngôn của Bà v�?s�?liên h�?mật thiết giữa ngôn ng�?với các vùng địa lý trong chiều dài lịch s�? Việc khảo sát các ngôn ng�?�?Đông Dương cho thấy có hai khu vực rõ ràng: một s�?hiện tượng ch�?gặp �?phía bắc (trong tiếng Lào, Thái Tây Bắc, Tày Nùng, Mường và phương ng�?Bắc b�? còn một s�?hiện tượng lại ch�?xuất hiện �?phương nam (tiếng Thái Lan và phương ng�?Nam b�?. Kết thúc bài viết là một lời gợi m�?“S�?khác nhau đó có th�?bắt nguồn t�?cơ tầng�?đã định hướng cho nhiệm v�?khai phá v�?nguồn gốc của những ngôn ng�?hiện diện �?khu vực trong mối quan h�?h�?hàng cũng như tiếp xúc của chúng. �?Hội ngh�?ngôn ng�?học Xô �?Việt, GS. Hoàng Th�?Châu viết v�?Một t�?ch�?tr�?chung của nhiều ngôn ng�?Đông Nam Á (1983) đ�?xác định nguồn gốc của t�?ch�?tr�?“ni�?của nhiều ngôn ng�?trong khu vực. Cũng cùng phương pháp ấy, bằng những th�?pháp ngôn ng�?học phân tích, Bà ch�?ra Quan h�?h�?hàng của các ngôn ng�?Đông Dương qua những đặc điểm ng�?pháp và cấu tạo t�?(1983, tiếng Đức). Rồi Bà lại tiếp tục Xem lại quan h�?giữa tiếng Việt và ngành Thái qua một s�?tộc t�?/em> (1998). Lấy cơ s�?t�?s�?tương đồng của tiếng Việt và một s�?ngôn ng�?thuộc ngành Thái v�?những tộc t�? những nhóm gồm những t�?vừa có liên h�?với nhau v�?nghĩa lại có liên h�?với nhau v�?mặt ng�?âm, tác gi�?đã đưa ra một ch�?kiến của mình v�?loại hình của tiếng Việt. Bà cho rằng quá trình tiếp xúc lâu dài �?đồng bằng sông Hồng và sông Mã với các ngôn ng�?Thái và sau đó là tiếng Hán đã thay đổi loại hình tiếng Việt t�?cơ tầng Môn �?Khmer thành một ngôn ng�?thuộc h�?Hán �?Thái. Suy nghĩ này của Bà dường như chia s�?với cách phân loại của H. Maspéro. Và gần đây, trên con đường luôn tìm tòi không định ngơi ngh�? Bà phát hiện ra một nguồn ng�?liệu vô cùng phong phú, đó chính là h�?thống s�?đếm của các ngôn ng�? Năm 2009, khi đã 75 tuổi, GS. Hoàng Th�?Châu vẫn trình bày báo cáo Cấu tạo t�?của h�?thống s�?đếm trong các ngôn ng�?/em> (2009) tại phiên toàn th�?của Hội ngh�?quốc t�?Nghiên cứu và giảng dạy ngôn ng�? văn hóa Việt Nam �?Trung Quốc. Bài viết là s�?giải mã h�?thống s�?đếm trong các ngôn ng�?trải dài trên những ng�?tộc khác nhau t�?đông sang tây đ�?khám phá cách tư duy mang tính ph�?quát của toàn nhân loại cũng như những đặc trưng dân tộc của những ch�?nhân từng h�?thống s�?đếm phản ánh qua ngôn ng�? Và h�?thống s�?đếm lại một lần nữa cung cấp ng�?liệu đ�?giải quyết được một đ�?tài t�?lâu đã có rất nhiều tranh cãi, Bà Th�?giải thích cách phân vùng ng�?tộc Nam Á trên c�?liệu h�?thống s�?đếm (2011). Dù rằng khiêm tốn đặt tiêu đ�?là “Thử�?nhưng bài viết thực s�?đã minh định được địa bàn cư trú của các nhóm dân cư thuộc h�?ngôn ng�?Nam Á. Địa bàn “quen thuộc�?mà Bà đã phác họa trong bài viết đầu tiên nghiên cứu v�?tên sông cách đây chừng 50 năm. Hoàng Th�?Châu vẫn luôn là một nhà khoa học có “hu�?nhãn�? Bà luôn khái quát được những vấn đ�?rộng lớn t�?những c�?liệu giản đơn mà không kém phần độc đáo khiến không ít lần học giới phải ng�?ngàng.