Trong những năm cuối thập niên 90 của th�?k�?trước, được giao trách nhiệm ph�?trách B�?môn Lịch s�?th�?giới, thầy đã nhận thấy cần phải có những thay đổi căn bản trong định hướng nghiên cứu, đào tạo đ�?thích ứng, hội nhập với xu th�?chung của môi trường học thuật của khu vực, th�?giới. Với một đất nước còn nhiều khó khăn như Việt Nam, với nguồn nhân lực, vật lực còn vô cùng hạn ch�? là Phó Ch�?nhiệm rồi Ch�?nhiệm B�?môn, TS Nguyễn Văn Kim đã mạnh dạn đ�?xuất một s�?định hướng, lĩnh vực nghiên cứu mới và nhanh chóng xây dựng k�?hoạch nghiên cứu, đào tạo trọng tâm �?c�?ba bậc học: c�?nhân, thạc sĩ và tiến sĩ. Quan điểm ch�?đạo được nêu ra và xác định là: “Nghiên cứu Lịch s�?th�?giới phải xuất phát t�?v�?th�?của Việt Nam, đặt trong mối quan h�?và vì lợi ích của Việt Nam�?

GS.TS Nguyễn Văn Kim là Bí thư Đảng u�? Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội/Ảnh: Bùi Tuấn

Với tri thức và s�?mẫn cảm ngh�?nghiệp, thầy Nguyễn Văn Kim luôn suy nghĩ, tìm tòi và không ngừng khuyến khích sinh viên, HVCH, NCS lựa chọn, đi sâu tìm hiểu những vấn đ�?vẫn còn là những điểm m�? khoảng trống v�?nhận thức của giới nghiên cứu trong nước, quốc t�?và được quốc t�?quan tâm. Nhận thức rõ những thành tựu nổi bật mà các nhà nghiên cứu đã đạt được trong nghiên cứu v�?lịch s�?kháng chiến chống ngoại xâm và các lĩnh vực nông thôn - nông nghiệp - nông dân, thầy đã ch�?trương xây dựng một nhóm nghiên cứu gồm các giảng viên, cán b�?tr�? sinh viên và quyết tâm theo đuổi định hướng nghiên cứu mới v�?Biển Đông đặc biệt là vấn đ�?quan h�?thương mại, bang giao trên biển giữa Việt Nam với các quốc gia châu Á. Quyết định đó cho thấy tầm nhìn và s�?nhạy cảm sâu sắc của một nhà giáo, một nhà nghiên cứu chuyên nghiệp.

Năm 1999, trên cơ s�?một s�?thành viên của B�?môn Lịch s�?th�?giới, Khoa Lịch s�? Nhóm Nghiên cứu thương mại châu Á (Group of Asian Commerce Studies) do TS. Nguyễn Văn Kim ch�?trương đã được thành lập. Sau 15 năm phát triển, năm 2014, nhóm nghiên cứu là một trong 14 “Nhóm nghiên cứu mạnh�?đầu tiên vinh d�?được nhận Bằng khen của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội. Năm 2015, Nhóm tiếp tục được công nhận là một trong 21 “Nhóm nghiên cứu mạnh�?của ĐHQGHN.

Nhóm thường xuyên nhận được s�?tư vấn, giúp đ�?tận tình, h�?tr�?hiệu qu�?của Trường ĐHKHXH&NV, nhiều nhà khoa học có uy tín �?các trường đại học, trung tâm học thuật lớn trong nước, quốc t�? Định hướng nghiên cứu đó ngày càng khẳng định tính đúng đắn khi góp phần làm sáng t�?những đặc tính tiêu biểu v�?lịch s�? văn hóa và v�?th�?của Việt Nam với tư cách là một quốc gia ven biển. Việt Nam sớm có truyền thống văn hóa biển, tư duy hướng biển, có năng lực khai thác biển và các cộng đồng cư dân c�?cũng sớm vươn ra chinh phục, làm ch�?các vùng biển, đảo ven b�?và c�?những quần đảo đại dương như Hoàng Sa, Trường Sa...

Đến nay, nhìn lại hơn 15 năm xây dựng và phát triển, một chặng đường không phải quá dài đối với việc triển khai một định hướng nghiên cứu nhưng thầy và các thành viên luôn t�?hào là đã vượt qua nhiều tr�?ngại, khó khăn. Nhóm Nghiên cứu thương mại châu Á đã xây dựng được một đội ngũ nghiên cứu gồm nhiều th�?h�? Tình cảm thầy trò, đồng nghiệp và s�?chân tình, tin cậy, quý mến như trong một gia đình, cùng nhau chia s�?những thách thức, khó khăn trong nghiên cứu cũng như cuộc sống đã tr�?thành giá tr�?chung, thiêng liêng của Nhóm.

Với 30 năm tuổi ngh�? thầy luôn tâm niệm việc tuyển chọn, xây dựng và phát triển nguồn lực nghiên cứu, nhất là các thành viên ch�?chốt tâm huyết với ngh�?là nhân t�?có ý nghĩa sống còn với s�?tồn vong của Nhóm. Đến nay, nhiều thành viên trong nhóm đã biết, đã hiểu quyết tâm xây dựng định hướng nghiên cứu của thầy nhưng vẫn chưa th�?hình dung hết được là vì sao t�?những năm 1990, khi mọi nguồn lực cho hoạt động nghiên cứu và triển khai còn quá ít ỏi và nhận thức v�?biển, vai trò của kinh t�?biển còn có những hạn ch�?nhưng thầy vẫn đưa ra một quyết định như vậy. Kết qu�?là, thầy đã đi tiên phong trong việc xây dựng một Nhóm nghiên cứu mạnh với nhiều thành viên trưởng thành. Anh ch�?em thuộc th�?h�?th�?nhất, th�?hai đã và đang công tác �?các trường đại học, viện nghiên cứu, cơ quan quản lý và có những đóng góp nhất định cho s�?nghiệp nghiên cứu, đào tạo, truyền bá tri thức �?cấp trung ương, địa phương.

Là những học trò, chúng tôi luôn cảm thấy an tâm và t�?hào vì trong những tháng ngày b�?ng�?mới ra trường, thầy Nguyễn Văn Kim đã luôn gần gũi, động viên, khuyến khích chúng tôi vươn lên trong cuộc sống, công tác. Chúng tôi tin �?thầy, �?s�?nhiệt tâm, cách nhìn với các vấn đ�?khoa học và quyết tâm theo đuổi những định hướng nghiên cứu mà thầy đã truyền dạy cho. Với s�?h�?tr�?của thầy và anh em trong nhóm, mỗi thành viên trong B�?môn và nhóm cũng có thêm ngh�?lực đ�?hoàn thành các nhiệm v�?nghiên cứu, đ�?cùng dấn thân khám phá các miền đất, các thương cảng, nguồn hàng cũng như các mối liên h�?đa dạng, đa chiều từng diễn ra trong lịch s�?Việt Nam.

V�?nghiên cứu, các công trình mà thầy từng tham gia t�?chức biên soạn hay ch�?biên như: Nhật Bản với Châu Á - những mối liên h�?lịch s�?và chuyển biến kinh t�?- xã hội, Việt Nam trong h�?thống thương mại châu Á th�?k�?XVI-XVII, Quan h�?của Nhật Bản với Đông Nam Á th�?k�?XV-XVII, Người Việt với biển, Vân Đồn - Thương cảng quốc t�?của Việt Nam, Việt Nam trong th�?giới Đông Á - Một cách tiếp cận liên ngành và khu vực học, Việt Nam - Truyền thống kinh t�? văn hóa biển�?đã nhận được nhiều s�?quan tâm của các nhà nghiên cứu, cán b�?quản lý và xã hội. Qua các công trình đó, truyền thống kinh t�?biển, lịch s�?hải thương, tư duy hướng biển và các mối bang giao rộng lớn của người Việt Nam đã được khẳng định. Đối với thầy Trưởng nhóm, s�?trưởng thành của từng thành viên trong nhóm và những đóng góp, phát hiện chuyên môn (dù nh�? trong các nghiên cứu luôn là niềm vui, niềm t�?hào, thành qu�?quan trọng và giàu ý nghĩa nhất.

Trải 3 thập niên gắn bó bó với công tác nghiên cứu, giảng dạy, GS.TS Nguyễn Văn Kim đã hư­ớng dẫn hàng chục sinh viên làm khoá luận tốt nghiệp, 32 HVCH và 4 NCS bảo v�?thành công luận văn/luận án. Đến nay, thầy đã công b�?trên 150 bài khảo cứu, sách viết chung, riêng trong nước, quốc t�?như: Nhật - Việt giao lưu s�?thời cận th�? Ph�?Nhật Bản và giao lưu gốm s�?(tiếng Nhật, 2002), Lion and Dragon: Four Centuries of Dutch - Vietnamese Relations (tiếng Hà Lan, tiếng Anh, 2007), The Formation of the “Oceanic Network�?in East Asia before the Opening of Ports and Subsequent Developments: Focusing on Hoi An (tiếng Anh, 2010), Asian Comparative Folklore (tiếng Hàn Quốc, tiếng Anh, 2011), Nghiên cứu lịch s�?giao lưu văn minh Hàn Quốc - Châu Á thời cận đại (tiếng Hàn, 2013), Tradition and Trade Activities of the Vietnamese (tiếng Anh, 2013), Early modern Southeast Asia, 1350-1800 (tiếng Anh, 2015), Vân Đồn  - An International Sea Port of Đại Việt (tiếng Anh, 2015)�?GS.TS Nguyễn Văn Kim còn ch�?trì và tham gia nhiều đ�?tài khoa học cấp Nhà nước, cấp B�?và tương đương. Thầy đã được nhận nhiều phần thưởng và giải thưởng nghiên cứu khoa học của ĐHQGHN và các cơ quan quản lý.

Đam mê, cống hiến cho khoa học, GS.TS Nguyễn Văn Kim còn được nhiều th�?h�?học trò tri ân với tư cách một người thầy hết lòng với s�?nghiệp trồng người. Thầy luôn dành những tình cảm thương yêu nhất cho học trò. Nhiều sinh viên đã được thầy “phát hiện�?t�?khi còn học năm th�?nhất, th�?hai đ�?rồi dưới s�?hướng dẫn, dìu dắt của thầy đã từng bước trưởng thành, đã tr�?thành giảng viên của các trường đại học, cán b�?nghiên cứu của các viện, cơ quan khoa học, quản lý.

Những năm qua, dù bận nhiều công việc trong công tác quản lý nhưng thầy vẫn luôn tranh th�?thời gian đ�?khảo cứu, phân tích các nguồn tư liệu, hoàn thiện các bài viết, công trình, đ�?tài nghiên cứu. Thầy luôn tâm niệm, ch�?có nghiên cứu mới có th�?giảng hay và giảng sâu được. Và ch�?có nghiên cứu sâu mới có th�?“truyền lửa�? truyền nhiệt tình và tư duy khoa học đến với anh ch�?em sinh viên, HVCH và NCS. Với sức làm việc bền b�? năng lực sáng tạo và tinh thần lao động nghiêm cẩn, thầy vẫn thường xuyên xuất bản các công trình khoa học, vẫn tích cực tham gia hướng dẫn sinh viên, HVCH và NCS. Đối với thầy Nguyễn Văn Kim, tình yêu đối với giảng dạy, nghiên cứu khoa học, đam mê sáng tạo và tinh thần trách nhiệm cao trong đào tạo và bồi dưỡng cán b�?vẫn luôn vẹn nguyên như thu�?mới vào ngh�?